Bu düzende maçı robot da yönetse adalet olmaz!

Bu sistemde maçı robot da yönetse adalet olmaz!

KENAN BAŞARAN

Türkiye’de bin yıl sonra bile futbolda hakem tartışması bitmeyecek! Tüm kararlar, robotlar tarafından ve mutlak bilimsel ölçümler alınsa dahi, fubolcusundan hocasına, teknik yöneticisinden yöneticisine, yorumcusundan taraftarına kadar herkes, kesinlikle ve kesinlikle “Bence o denli değil” diyecektir.

Futbolun yeryüzünün en tanınan oyunu olmasının nedeni kolay olması, herkesin onu her koşulda oynayabilmesi ve oyuna dair dair herkesin ahkâm kesebilmesidir. Bu oyun tartışmadan beslenir. Her şeyinin daima tartışılması onun, günlük hayatın her yerine ve anına nüfuz etmesini sağlıyor.

Tartışmanın baş rol oyuncusuysa hakemdir. Hakemin bir saniyede vermesi gereken karar, medyada günlerce tartışılıyor. Televizyon ekranlarındaki programların yüzde 90’nı hakem kararlarına ayrılıyor. Ve bu kararlar da hakemin yanlışlı olup olmaması eksenin tartışılmıyor. Büsbütün hakemin niyeti üzerinden tartışılıyor:

“Hakem bir kadrosu tuttuğu için mi bu kararı bu türlü verdi?” Soru bu ancak karşılık somut değil. ‘Benceli menceli’ muğlak karşılıklar…

Bu topraklarda herkes hakemlerin namusundan kuşku duydu, duyuyor. Bu yargıyı her puan kaybından sonra onları gaye tahtasına oturtanlarla eski hakemler oluşturdu. Düne kadar alanda lime lime edilen hakem, yorumcu olduktan sonra baş cellatlığa soyunmaktan geri durmadı:

“Hakemin başının içinde ne olduğunu ben çok iyi bilirim arkadaş!”

Pekala yorumcular? Bilhassa dijital çağda şöhrete hakikati savunmakla ulaşamıyorsunuz. Çünk hakikat birden fazla vakit sıkıcı olur ve sizi de sıkıcı gösterir. Sıkıcı birini de kimse izlemez. İzlenmeyen kişi de etkileşim almaz ve çaptan düşer!

O halde yorumcunun muhtaçlık duyduğu şey hakikat değil, etkilişim alacağı bir kendi gerçeğidir. Ortalığı karıştıracak bir ‘gerçek’. Olumlu olumsuz etkileşim alacak, onu TT yapacak bir gereksinim duyulan gerçek!

Ez cümle, şairin dediği üzere; “Ne kadar rezil olursak o kadar iyi…”

-Belgeye, bilgiye dayanarak hakemi suçlasanız ya?
-Geçiniz efendim. Evrakını nereden bulacağım ki zate?
-Gazetecilikle?
-O ne yahu!

Her şeyin başı inançtır. İtimadın olmadığı yerde hiçbir binayı kuramazsınız. İtimat de adaletle sağlanır. Adalet de çoğulcu demokratik bir ortam ve denetleme sistemi ister. Temel sorunumuz ‘adil olmak’ olmalıdır.

Eşitlik değil, adil olmak diyorum. Eşitlik tartışmalı bir mevzudur, hele ki sporda. Sonuçta birisinin 500, oburunun 100 milyonluk bütçeyle yola çıktığı bir yarış kelam konusu. Eşitlik daha en başta çelme yiyor. Fakat bu benzemezler ortasında adil davranarak, rekabeti daha kabul edilir bir hale getirmek mümkün. Ancak siz eşitsizlerin yer aldığı bir müsabakada bir de adil olmazsanız, dükkanı kapatın gitsin.

Hususumuz olan futbol üzerinden top sürerersek; inanç iyi niyetle sağlanmaz. İnanç için çoğulcu bir yapı ve olmazsa olmaz kontrol lazım.

Kontrol için de bağımsız sac ayakları kurmanız kuraldır.

• 1-Futbolu yöneten Türkiye Futbol Federasyonu (TFF)
• 2-Seçimlerde tek aday yarışıyor
• 3-Genel konseydeki oylama göstermelik oluyor
• 4-Tüm arbede, idarede dört büyükleri tutan yönetici dağılımının nasıl olacağı üzerine
• 5-Yönetimde aktif olarak siyasi partilerde misyonlu isimler dahi oluyor. Talimatlarda bir mani yok fakat biçimsel olarak bu etik değil. Kimse de bundan rahatsızlık duymuyor
• 6-Seçimden fazla, bir nevi tayinle belirlenen idare, futbolun hukuksal konseylerini da belirliyor
• 7-PFDK da Etik Konseyi da Tahkim Konseyi da UÇK da ve MHK da, TFF idare kurulunca atanıyor
• 8-Bu heyetlerinin varlığı, TFF yöneticilerinin iki dudağı ortasında

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), hukuk şuralarının verdiği kararları tanımayacağını açıkladı. TFF ise, hâlâ daha, AİHM’in istediği değişikliğı yapmadı.

Yapacak mı? Bir gün yapar fakat göstermelik düzenlemeler yapar! Ambalajlar yani.
Zira 1 Eylül’deki mali genel konseyde ‘AİHM’in istediği düzenlemler’ diye getirilen değişiklikler, hukukçular tarafından göstermelik bulundu.

Esasen genel konseyde çoğunluk sağlanamadığı için, kelam konusu göstermelik değişiklik bile yapılamadı.

Futbolu yöneten kurum bu türlü de kulüpler nasıl? Dört büyüklerde şükür ki hâlâ birden fazla aday yarışabiliyor. Üyeler, idareleri belirlemede etkin rol üstleniyor. Anadolu kulüplerindeyse 100-200 bireyle idareler belirleniyor. Bir çok kulüp de artık şirket olduğu için, bir odanın içinde idarelerini seçiyor.

Kulüpler, öncelikle topluluk içinde sağlıklı formda denetlenmiyor. Genel konseyler, liderleri seçmenin ötesinde çok fonksiyonel değil. Denetleme teşebbüsünde bulunanların da sesi bastırılıyor. Yargıya taşınan davalar da uzun yıllar boyunca sonuçlanmıyor.
Futbolun işvereni da kulüpleri denetleme konusunda kâfi değil . Sahip olduğu gücü kullanamıyor. Kulüplerin, ekonomik nedenlerden dolayı devletin şefkatine mecbur kalması da başka bir büyük sorun. Kulüpler ve federasyon, futbolun özerkliğini istekli olarak fiilen elden çıkartmış durumda.

Toplamda, bağımsız bir kontrol düzeneğinin olmadığı bir yapıdan çıkan kararların adil olduğuna kimseyi inandıramazsınız.
Beşerler adaletin tesis edilemediği bir yapının her uygulamasından kuşku eder.

• 1-MHK Lideri’ni kimin seçtiğinden de kuşku eder
• 2-O MHK Lideri’nin atadığı hakemden de kuşku eder
• 3-Hakemin çaldığı düdükten de kuşku eder
• 4-VAR’daki hakemin davetinden da, çizdiği ofsayt çizgisinden de kuşku eder
• 5-Yayıncı kuruluşun ekrana verdiği-vermedği manzarada den kuşku eder
• 6-En nihayetinde kendi yöneticisinin haklarını savunduğundan da kuşku eder

Çoğulculuk-denetim-adalet-güven ekseni yaratılmadıkça, bu yapıda hiç kimse bir başkasının verdiği karara itimat duymaz. Güvensizliğine dair ortaya somut bir kanıt atma muhtaçlığı da duymaz. Şahsi inancını, fikrinin ‘hakikat’ diye sana dayatır: “Bu hakem onun bunun güdümünde” der ve kenara çekilir. Bunu neye dayarak demiştir? Ne o söyler, ne de kimse merak eder?

Su bulanır da bulanır…

Yani bu nizam değişmedikçe bir teknik yönetici, VAR’ın başında kendi babası bile otursa, beğenmediği bir karardan dolayı kuşku edecektir!

İtimadı sağlayacak olan hukuk sistemi oluşturulmalı. Şahısların değil, tüzel prensiplerin belirleyici olduğu bir yapı… Yoksa Ahmet’ten X kulüp şad olur, Y olmaz… Y’nin mutlu olduğundan da X olmaz. “Bana nazaran, sana göre” nizamı de sürer sarfiyat. 60 yıldır şampiyonlukları paylaşan mağrurlar, en mağduru oynamaya devam eder. Kazandığında kendisinden, kaybettiğindeyse diğerinden bilmeye de devam edecekler.

Hasılı kelam: Mevcut anti-demokratik futbol yapısı değişmedikçe, hukuksal nizam tesis edilmedikçe Fenerbahçe, Beşiktaş, Galatasaray, Trabzonspor robot futbolcularla oynasa ve maçları da robotlar yönetse bile, komplo teorileri bitmeyecek.

Tartışma şu boyutta devam edecek bu sefer de: “Maçı yöneten hakemin yazılımıyla oynamışlar”, “O robotun yedek modülünü X kulübün liderinin şirketinden alınmış”, “Robot hakemler imajlarla oynadı…”